‘Elke tijd is overgangstijd, maar onze tijd spant tot nu toe wel de kroon’, dat is naar mijn mening de troonrede van dit jaar in een notendop. Deze zin weerspiegelt het grote dilemma van politiek en democratie van vandaag. We zien het grote probleem, we begrijpen waar de oplossing ligt, maar we kunnen het alleen realiseren als er een zichtbaar en voelbaar korte termijn belang is.

De vergankelijkheid van ons bestaan én onze verbondenheid is op een extreem confronterende manier duidelijk geworden door de corona crisis. Daar was direct handelen geboden, ingrijpend en met heldere prioriteit. Toen de corona crisis op zijn top was, met aangrijpende beelden van IC’s en zorghelden, konden politici dan ook daadkrachtig prioriteiten stellen, beleid uitvoeren en op populariteit rekenen. Nu de storm lijkt te gaan liggen is het beeld diffuser en brokkelt het vertrouwen in politici en hun beleid in rap tempo af. Ik citeer uit de troonrede om dit te illustreren.

Internationale veiligheid
Het echte probleem: ‘De internationale inbedding van ons land in de naoorlogse multilaterale wereldorde blijft van wezenlijk belang’. Het beeld: ‘Voor onze militairen en diplomaten waren het extreem intensieve en spannende laatste weken, waarin zij binnen de mogelijkheden zoveel mogelijk mensen in veiligheid brachten uit Afghanistan.’ Het beleid: er zijn twee demissionaire ministers afgetreden n.a.v. de aanpak van de evacuatie van de luchthaven van Kabul. De onderliggende vraag over welke rol we willen spelen in de veranderende wereld komt niet aan de Haagse en Hilversumse orde en blijft achter de horizon.

De klimaatcrisis
Het echte probleem: ‘De klimaatverandering en de stijging van de zeespiegel gaan veel sneller en zijn veel ernstiger dan eerder voorzien. Dat raakt onze veiligheid, natuur en leefomgeving, maar bijvoorbeeld ook het wereldwijde armoedevraagstuk en toekomstige migratiestromen.’ Het beeld: ‘De grootschalige overstromingen in Limburg zijn voor de regering aanleiding om in overleg alle geplande maatregelen opnieuw tegen het licht te houden.’ Het beleid:   Aangescherpte CO2 reductie doelstellingen voor 2030 en het besef dat het ‘duidelijk is dat de komende jaren extra inspanningen nodig zijn om deze aangescherpte doelstellingen te halen’. Het blijft dus bij abstracte erkenning van de noodzaak, maar zonder echte actie.

De versterking van de rechtsstaat.
Het echte probleem: ‘De rechtsstaat is het fundament onder de vrije en democratische samenleving, die al zo lang kenmerkend is voor ons land. Maar die Nederlandse rechtsstaat staat onder druk.’ Het beeld: ‘De schokkende moord op Peter R. de Vries is in deze ontwikkeling een nieuw dieptepunt.’ Het beleid: ‘Het kabinet werkt al langer aan een stevige en meerjarige aanpak die verschillende sporen kent en stelt daarvoor opnieuw extra geld beschikbaar. Criminele organisaties moeten worden opgerold [..] Tegelijkertijd moeten kwetsbare wijken worden versterkt, is het belangrijk dat jongeren via scholing en werk worden toegerust om niet in criminaliteit te vervallen, en moeten mensen worden beschermd die zich voor onze rechtsstaat inzetten. Versterking van de rechtsstaat is per definitie een zaak van lange adem. ’Hier lukt het wel, het echte probleem wordt op de agenda gezet door een -heftig- beeld en leidt tot beleid dat het probleem bij de wortel aan wil pakken (maar ook de directe effecten aanpakt).

Conclusie? Als het echte probleem en het beeld niet samenvallen, lijkt het bijna onmogelijk het juiste beleid maken. Maar zoals Johan Cruijff al stelde: ‘bijna is hetzelfde als niet’. Uit het laatste geval blijkt namelijk dat het wel kan, een concreet beeld koppelen aan abstract beleid. Daarvoor is verbeelding, daadkracht en lef nodig, precies die eigenschappen waar Peter R. de Vries zo aansprekend over beschikte in de concrete zaken die hij aanpakte. We zijn Nederlanders, dus ‘we moeten natuurlijk helemaal niks’, maar het steunen van politici die lange termijn beleid maken met daadkracht, verbeelding en lef lijkt me de moeite van het proberen waard. Al was het maar uit ter nagedachtenis aan Peter R. de Vries.

Hein Greven, partner Wepublic