Deze transfer bekeken door Public Affairs-ogen

Op 1 september is er altijd de deadline voor voetbalclubs. Welke topclub kan nog net een spits ‘scoren’? En welke speler maakt een droomtransfer? In politiek Den Haag was dé transfer net voor de deadline die van minister Cora van Nieuwenhuizen. Ze verlaat het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat en wordt de nieuwe voorzitter van Energie-Nederland, de lobbyclub van energiebedrijven in Nederland. Hoe hebben Van Nieuwenhuizen en de vereniging zelf gehandeld uit oogpunt van slim en effectief PA-beleid? Een vraag die nog weinig aan de orde gekomen is.

Staatsrecht & draaideur

Uit staatsrechtelijk oogpunt is al veel gezegd over de vroegtijdige overstap door minister Van Nieuwenhuizen. Laat ik er kort over zijn: het kan eigenlijk niet dat zij, en eerder al staatssecretaris Stientje van Veldhoven, voortijdig het kabinet verlaten. Nadat we in de afgelopen jaren de wetgevende macht (parlement) uitgehold hebben zien worden, gebeurt dat nu met de uitvoerende macht. Minister (dienaar in het Latijn) verwordt tot een ‘dagelijks opzegbaar baantje’. Wat kan het parlement hier tegen doen? Weinig. Misschien toch één idee: de Tweede Kamer kan Van Nieuwenhuizen naar de Kamer roepen en een soort omgekeerde motie van wantrouwen indienen: “U moet blijven”. Het tweede aspect dat veel aan de orde kwam is het ‘draaideur-gebeuren’. Oud-bewindslieden die hun heil zoeken op domeinen die ze goed, te goed, kennen vanuit hun ambt en hierdoor gaan werken in de lobby- en belangenbehartiging. Niet wenselijk, slecht voor de politiek en uiteindelijk ook niet dienend aan het belang dat ze in deze nieuwe functie gaan representeren. De Public Affairs-sector schiet hier niks mee op. Dat Van Nieuwenhuizen ver van klimaat- en energiedossiers afstaat is volstrekt onzinnig. Energiebeleid gaat ook over ruimtelijke inrichting, infrastructuur, water, etc. en dus raakt het haar oude en nieuwe portefeuille. Daarnaast was energiebeleid één van de hoofdonderwerpen afgelopen vier jaar en heeft ze in de Ministerraad dus alles gezien en meegekregen over dit onderwerp. Sterker, dat is de reden dat men haar gevraagd heeft voor deze klus.

Kwestie door de PA-bril bekeken

En dan de gehele kwestie belicht vanuit het Public Affairs-vak. De scheidend minister én Energie-Nederland hebben door deze actie aangetoond weinig te begrijpen van het Public Affairs- en lobby-vak. Public Affairs (PA) is situaties en ontwikkelingen inschatten. Dat betekent voorbereiden, analyseren, afwegen, etc. en dan pas acties ondernemen; opkomend voor het specifieke belang, maar ook steeds met oog voor het bredere, het algemeen, belang. Dat is hier onvoldoende gedaan. In de PA moet je altijd zorgen het over het agendapunt gaat dat jij wil agenderen en andere punten, zeker negatieve, vermijden. Dat is hier niet echt gelukt. Het ging over alles behalve klimaat- en energiebeleid. PA is allerlei spelers, stakeholders, winnen voor je zaak. Natuurlijk in de politiek, juist bij politieke partijen ‘die van nature wat minder hebben met de (traditionele) energiesector’, maar breder. In de samenleving, dus bij mensen, bij de publieke opinie moet draagvlak voor standpunten gecreëerd worden. Energie-Nederland moet deze agendapunten helder maken en ‘binnenhalen’; voor haar leden, de energiebedrijven. Met de aanstelling van de nieuwe voorzitter ging het niet of te weinig over de wel relevante energie-issues.

Ik denk dat veel Nederlanders deze dagen voor het eerst kennismaken met Energie-Nederland. Geen beste start. Ook is PA positionering en allianties smeden; binnen en buiten het parlement. De kritiek in alle kranten, bij alle politieke partijen, bij gewone mensen, was hevig. Alleen de VVD was niet kritisch en dat is juist weer een extra punt van zorg in PA en lobby. Als je enkel steun hebt van vrienden, is dat een alert! Goede PA wordt bedreven in de juiste arena’s: in politiek Den Haag, in de media en op eindeloos veel andere plaatsen. Van Nieuwenhuizen heeft binnen al deze arena’s geen positie verworven afgelopen week. Ook is timing altijd een precair en belangrijk aspect: nooit te vroeg of te laat acteren. Het momentum pakken. Volledig mislukt hier. Sterker, het was precies het verkeerde moment dat Energie-Nederland de naam van de nieuwe voorzitter lanceerde. De kabinetsformatie is vastgelopen, er is forse discussie over het ‘Haagse spel’ en het kabinet raakt iedere week een speler kwijt. In de PA is tactiek en toon, tot slot, belangrijk. Eveneens is om deze reden de transfer geen gelukkige. Zeker niet toen alles en iedereen in de verdediging moest.

Lange termijn-politiek

Door als lobbyclub, belangenbehartiger van de energiesector, te doen zoals Energie-Nederland deed, heeft ze haar positie verzwakt. Juist op het moment dat klimaatplannen, op regionaal, nationaal en Europees niveau, in elkaar getimmerd worden. Dat is jammer want de vereniging zelf en haar vertegenwoordigers dienen buiten iedere discussie te staan. Deze benoeming had de positie van Energie-Nederland moeten versterken. En natuurlijk zijn kennis, netwerk en ervaring van Van Nieuwenhuizen op lokaal, provinciaal, landelijk en Europees gebied helder, van belang en nodig, maar deze hadden anders gemobiliseerd kunnen en moeten worden.

En dan is het juist belangrijk dat, ook Energie-Nederland, de goede transfer doet. Want als de energiesector ergens in verschilt van het profvoetbal van vandaag de dag, is het dat de energiesector juist níet vraagt om opportunisme en korte termijn-politiek, maar om oog voor de lange termijn. En juist daarom zijn de verkeerde stappen gezet en is een transfer vlak voor de deadline zelden de juiste. Ook omdat Van Nieuwenhuizen de komende maanden, zolang dit kabinet nog zit, eigenlijk weinig kan doen. Ze kan nu niet gaan lobbyen bij bewindslieden en ook gesprekken met de energiewoordvoerders van SP, GroenLinks, etc. liggen nu niet lekker. Daarmee heeft Energie-Nederland een speler voor de reservebank gekocht, die niet speelgerechtigd is voor de Champions League? En dat is altijd jammer. Ook voor de speler zelf.

Frank van den Heuvel is werkzaam op het gebied van Toezicht & Public Affairs
Dit artikel is zaterdag 11 september ook gepubliceerd in het FD: https://fd.nl/opinie/1412329/met-deze-transfer-zit-van-nieuwenhuizen-meteen-op-de-reservebank