Public Affairs is een modern vak. Vandaag de dag helemaal. Social media, statistieken, alle informatie elk moment online voorhanden. Iedere quote van een politicus, iedere actie van een NGO en iedere beweging van een onderneming wordt voortdurend gevolgd, geregistreerd en benut. Gegevens, data worden gekoppeld en met algoritmes is alles in kaart te brengen. Eigenlijk is Public Affairs een heel rationeel vak. Of toch niet? Is uiteindelijk die menselijke factor de belangrijkste? Die onverwachte beweging van een minister die toch geen lijsttrekker wil worden. Of het verrassend terugtrekken door een andere lijsttrekker omdat hij de uitkomst van een rapport niet kan verteren?  Of een cruciale bijeenkomst waar de juiste mensen de juiste dingen naar voren brengen? Een foute inschatting van een actievoerder, een onhandig optreden van een CEO of gewoon pech door externe omstandigheden. Public Affairs is nul ratio. Het gaat om mensen, over mensen en door mensen. En zo gaat het nu en al vele eeuwen.

Iedere koning, keizer, ondernemer of generaal heeft altijd een Public Affairs persoon om zich heen gehad. Natuurlijk, de benaming was steeds anders en zijn rol gevarieerd, maar in essentie is het al millennia handig en nuttig om ‘oren & ogen’ te hebben in de publieke ruimte. Te weten wat waar gebeurt. Of, belangrijker: wat zou kunnen gaan gebeuren? En hoe speel ik hierop in? Hoe krijg ik gevoel voor de onderstroom in de samenleving, want die loopt altijd weer net iets voor op de politieke werkelijkheid? Vorig jaar kwam het laatste deel uit van het epos over Thomas Cromwell van de Britse schrijfster Hilary Mantel. Cromwell was gedurende vele decennia de steun, de schaduw, dé adviseur van koning Henry VIII van Engeland. Hij hielp, adviseerde de koning en behoedde hem voor allerlei risico’s en valkuilen. In wezen was hij zijn conciliaire, de general counsel, zijn Public Affairs-man.

Mantel heeft in drie boeken beschreven hoe het er aan het hof van koning Henry aan toe ging, maar meer nog hoe Cromwell, zelf niet van adel en dus niet in staat hoger te komen dan ‘naaste adviseur’, hierbinnen opereerde. Zonder de camera’s van vandaag en uitgebreide data regisseerde Cromwell achter de schermen de publieke ruimte. Het observeerde, gebruikte de strijd tussen adel, het leger, de geestelijkheid, machtige kooplui, burgers en andere belanghebbenden. Het ging om geld, grondgebied en macht. En Cromwell deed ook zaken met het Lagerhuis, want het parlement had in die tijd, eerste helft zestiende eeuw, al een stem. Hij zorgde dat de koning steeds voldoende steun kreeg en ruimte en geld voor oorlogen, toernooien en het aangaan van allianties. Henry wist Engeland en Wales te verenigen en zijn land sterker te maken in Europa. Cromwell adviseerde de koning als het ging over de voortdurende strijd met Schotland (gesteund door de Fransen), het tegengaan van de reformatie om steun te verwerven bij de paus en in de oorlog, en uiteindelijke onderwerping, van Ierland. Ondertussen speelden aan het hof allerlei intriges, complotten en andere bewegingen, waar Cromwell de spil was, die alles (door)zag; en hiernaar handelde. Cromwell koesterde lijnen met geestelijken, opstandige adel en mensen met geld. Hij was in zekere zin een Public Affairs-man die zelf niet in beeld was voor de formele hoge functies, maar wel iemand zonder wie de hoogste in rang, de koning, niet kon regeren. Wanneer de koning naar het Franse vasteland ging, nam deze een hele hofhouding mee. Zijn leger natuurlijk, maar ook de chefkok, de technici, zijn bediendes en altijd ook Cromwell. In gesprekken met Franse, pauselijke en Habsburgse diplomaten, moest zijn steun, Cromwell, aanwezig zijn. Die kon de plannen en leugens van de tegenstanders wegen, doorzien en onschadelijk maken; en benutten.

De geschiedenis van Henry VIII en Cromwell is dus actueel voor iedere Public Affairs-medewerker. Hoe actueel? Henry VIII brak in zijn regeerperiode met de kerk van Rome, een megastap destijds en vergelijkbaar met de Brexit vandaag de dag. De start was niet een referendum, maar wel vergelijkbaar met de actie van premier Cameron destijds: eigenbelang. Cameron wilde van de harde eurosceptici in zijn partij af. King Henry wilde van zijn vrouw af. Waar Cameron last had van Brussel, had Henry last van Rome. Thomas Cromwell als chief PA moest deze actie voorbereiden, in goede banen leiden en mede tot stand brengen. Hij was onmisbaar. Achter de schermen.

Frank van den Heuvel is werkzaam op het gebied van Public Affairs & Toezicht